MUMURSHU LAKSHANA (SIGNS OF IMPENDING DEATH)

  • MUMURSHU LAKSHANA (SIGNS OF IMPENDING DEATH)


    • The term Mumurs╠гu refers to a person who is nearing death, exhibiting signs of inevitable and irreversible detachment of life.

    • In Ayurveda, observation of Arishta Lakshana (fatal signs) is an essential diagnostic tool to predict the non-survivability of a patient.

    • Charaka Indriya Sthana, especially chapter 12, extensively explains such Mumurs╠гu Lakshanas.

    • These signs help a physician to avoid unnecessary interventions and focus on palliative care.

    • The knowledge of Arishta Lakshanas is both diagnostic and prognostic in clinical Ayurveda.


    CLASSICAL SIGNS OF MUMURSHU AS PER CHA IN 12/9тАУ25

    ABNORMALITIES IN GOMAYA CHURNA (COW DUNG POWDER TEST)

    • Cow dung powder is sprinkled around or on the body of the patient. If unusual phenomena occur, it is considered inauspicious.

    Observations and interpretations:

    • рд╢реНрд╡реЗрддрдГ рдХреГрд╖реНрдгреЛ рд▓реЛрд╣рд┐рддреЛ рд╡рд╛ рдЧрд╡рд╛рдордЧреНрдирд┐рдЪреНрдпреБрддрдГ рдХреНрд╖рд░рдГ ред
      рдХреГрд╢рдГ рд╕реНрдереВрд▓рдГ рдкрд┐рдЪреНрдЫрд┐рд▓рдГ рдХреБрд░реНрдпрд╛рддреНрддрджреНрд░реВрдкрдВ рд╡рд┐рдкрд░реНрдпрдпрд╛рддреН рее (Cha In 12/9)

      If the cow dung powder catches fire spontaneously, becomes liquid, abnormally colored (white, black, red), too dry, oily, or sticky тАФ it is a sign of impending death.

    • рд╡рд╛рдпреЛрд░рдкрд┐ рдирд┐рд▓реАрдпреЗрдд рдЪреЗрддреН рд╕реНрд╡рднрд╛рд╡рд╡рд┐рдкрд░реНрдпрдпрдГ ред
      рдЬреНрд╡рд▓рдирдВ рддрджреНрднрд╡реЗрджреН рд░реЛрдЧреЗ рдЧрд╡рд╛рдордЧреНрдирд┐рдЪреНрдпреБрддрдВ рдкреБрдирдГ рее (Cha In 12/10)

      Unnatural movement of smoke, reverse or obstructed wind flow in the test signifies serious derangement of the vital elements.

    • рдКрд░реНрдзреНрд╡рдВ рд╡рд┐рдирд╢реНрдпрддреНрдпрдЧреНрдирд┐рд░реНрд╡рд╛ рди рд╡рд┐рдирд╢реНрдпрддрд┐ рдирд┐рддреНрдпрд╡рддреН ред
      рдкреНрд░рд╡реГрддреНрддрд╢реНрдЪрд╛рдЧреНрдирд┐рдЪреВрд░реНрдгрдВ рддреБ рд╡рд┐рд╢реАрд░реНрдпрддреЗ рдореГрддрд┐рдкреНрд░рджрдГ рее (Cha In 12/11)

      If fire burns upward (against gravity), or behaves abnormally by not extinguishing when it should, it is fatal.

    • рд╕рдордиреНрддрд╛рдЪреНрдЪреЛрджрдХрдореН рд╡рд╣реНрдирд┐рдВ рдпрджрд╛ рдЧреГрд╣реНрдгрд╛рддрд┐ рд╕рд░реНрд╡рддрдГ ред
      рдкрд┐рдмрддрд┐ рд╡рд╛ рд╢рдиреИрд░реНрдЧрддреНрдпрд╛рд╡рд┐рдХреГрддрд┐рд░реНрдорд░рдгрдВ рд╕реНрдореГрддрдореН рее (Cha In 12/12)

      If water surrounds fire or slowly absorbs it with abnormal motion, it indicates death.


    CHANGES IN BODY FUNCTIONS AND PERCEPTIONS

    • рд╕реНрдкрд░реНрд╢реЛ рдпрджрд╛ рд╡рд┐рдкрд░реНрдпреЗрддрд┐ рди рдЪ рдЬреНрдЮрд╛рдпреЗрдд рдХрд┐рдВрдЪрди ред
      рдирд┐рддреНрдпрдВ рд╕реНрдкреГрд╢реЗрджрдкрд┐ рд╕реНрдирд┐рдЧреНрдзрдВ рд░реВрдХреНрд╖рдВ рддреНрдпрдЬрддрд┐ рдЬреАрд╡рд┐рддрдореН рее (Cha In 12/13)

      Alteration or loss of touch sensation тАФ inability to feel textures like rough or oily substances тАФ is a fatal sign.

    • рджреАрдкреНрддрд┐рд░реНрджреЗрд╣реЗрди рдпрдГ рдХреБрд░реНрдпрд╛рдиреНрдирд╛рд╕реНрдирд╛рдпреАрддреН рд╕реНрд╡реЗрджрдореБрддреНрд╕реГрдЬреЗрддреН ред
      рддрд╕реНрдп рдкреНрд░рд╛рдгрд╡рд┐рдирд╛рд╢реЛрд╜рд╕реНрддрд┐ рд░реЛрдЧреИрд░рдкреНрдпрдирднрд┐рд╕рдВрд╕реНрдерд┐рддреИрдГ рее (Cha In 12/14)

      Unnatural radiance, absence of sweating, despite not bathing тАФ indicate loss of vital energy.

    • рдЖрддреНрдорд╛рдирдВ рдкрд╢реНрдпрддрд┐ рди рд╕реНрд╡рдВ рд╡рд┐рдХреГрддрдВ рд▓рдХреНрд╖рдгрдВ рдпрджрд╛ ред
      рди рдЪ рд╡рд┐рдЬреНрдЮрд╛рдпрддреЗ рд░реВрдкрдВ рд╕реНрд╡рд░реВрдкрдВ рдкрд╢реНрдпрддреЛрд╜рдкрд┐ рд╡рд╛ рее (Cha In 12/15)

      If one cannot recognize their own image or body (in mirror or water), it indicates disconnection between body and consciousness.

    • рд╢рдмреНрджрдВ рди рдкреНрд░рддрд┐рдкрджреНрдпреЗрдд рди рдЪ рднрд╛рд╖реЗрдд рддрджреНрд╡рд┐рдзрдореН ред
      рд░реВрдкрд╛рдгрд╛рдВ рдЪ рд╡рд┐рдкрд░реНрдпрд╛рд╕рдГ рд╢реНрд░реЛрддреНрд░рд╕реНрдп рдЪ рди рд╡рд┐рдХреНрд░рд┐рдпрд╛ рее (Cha In 12/16)

      Inability to perceive sound or misinterpretation of visual stimuli despite intact auditory organs тАФ fatal indication.


    DEFORMED REFLECTIONS AND SHADOWS

    • рди рдкреНрд░рддрд┐рд╡рд┐рдореНрдмрдВ рдЬрд╛рдирд╛рддрд┐ рд╕реНрд╡рдВ рдЪрд╛рдпрд╛рдВ рдЪ рдкрд░рд╛рдЩреНрдореБрдЦреАрдореН ред
      рд╡рд┐рдХреГрддрд┐рдВ рдЪреЗрддреНрд╕реНрд╡рдореВрд░реНрддреЗрдГ рд╕реНрдпрд╛рдиреНрдорд░рдгрдВ рддрджреНрд╡рд┐рдирд┐рд╢реНрдЪрд┐рддрдореН рее (Cha In 12/17)

      Misrecognition or inversion of one's shadow or reflection is a strong indicator of death.

    • рдЫрд╛рдпрд╛рдпрд╛рдВ рд╡рд┐рдХреГрддрд┐рдВ рдкрд╢реНрдпреЗрджреНрдпрджрд╛ рдореВрд░реНрддреЗрдГ рд╕реНрд╡рд▓рдХреНрд╖рдгрдореН ред
      рд╢реНрдпрд╛рд╡рд╛рдВ рд╣реНрд░рд╕реНрд╡рд╛рдВ рдЪ рдиреАрд▓рд╛рдВ рдЪ рдХреГрд╖реНрдгрд╛рдВ рд╡рд╛ рдореГрддреНрдпреБрдЪрд┐рд╣реНрдирдХрдореН рее (Cha In 12/18)

      Shadow appearing distorted, shortened, bluish, black or colorless тАФ indicates death.

    • рдирд┐рдГрд╕реНрд╡рдирдВ рдЪрд╛рдпрдпрд╛ рдпреБрдХреНрддрдВ рдкрд╢реНрдЪрд╛рджреНрдЧрдВ рдЪ рддрддрдГ рдкреБрдирдГ ред
      рд╡рд┐рдХрд╛рд░рдВ рдЪрд╛рдпрддрдГ рд╕реНрд╡реЗрджрдВ рдкрд╢реНрдпреЗрджреНрджреЗрд╣рдВ рд╕ рдореГрддреНрдпреБрднрд╛рдХреН рее (Cha In 12/19)

      If shadow produces sound or follows the person unusually, or body sweats without cause тАФ sign of death.


    UNNATURAL BEHAVIOR OF FIRE, SHADOW, AND REFLECTION

    • рд╡рд┐рдкрд░реНрдпрдпрдВ рд╕реНрдкрд░реНрд╢рд░реВрдкрдЧрдиреНрдзрд╢рдмреНрджрд░рд╕рд╡рд┐рдХреНрд░рд┐рдпрд╛рдГ ред
      рд╕реНрдореГрддрдпрдГ рд╕реНрд╡рдкреНрдирд╕рдиреНрджреЗрд╣рд╛рд╕реНрддреЗрдЬреЛрдорд╛рдВрд╕рд╛рд░реНрджреНрд░рддрд╛рднрд╡рдГ рее (Cha In 12/20)

      Reversed perception of all five senses, hallucinations, unclear memory, moistness of muscles тАФ are fatal.

    • рдкреНрд░рдорддреНрддрд╡рджреН рд╡рджрддреНрдпрд╛рддреНрдорд╛ рдореГрддреЛ рд╡рд╛ рднрд╛рд╡рдорд╛рдЧрддрдГ ред
      рдиреГрддреНрддрдЧреАрддрдкреНрд░рд╣рд╛рд╕реЗрди рд╡рд┐рдиреЛрджреЗрдирд╛рдкреНрдпреБрдкреЗрдХреНрд╖рдгрдореН рее (Cha In 12/21)

      Sudden delirious joy, singing, dancing or laughter in terminal patients is seen as impending death.


    MODERN CORRELATION (BASED ON CURRENT MEDICAL TEXTBOOKS)

    • Neurological Symptoms:

      • Delirium, confusion, loss of proprioception, disorientation, and hallucinations suggest brain hypoxia, cerebral atrophy, or multi-organ failure.

      • Similar signs are found in terminal stages of neurodegenerative diseases, e.g., AlzheimerтАЩs, ParkinsonтАЩs, or hepatic encephalopathy.

    • Changes in Sensory Perception:

      • Loss of touch, hearing, and visual hallucinations correlate with sensory nerve degeneration or central nervous system failure.

      • Auditory and visual misperception often precede death in ICU settings and palliative care.

    • Autonomic Nervous System Failure:

      • Altered sweating, temperature control, and spontaneous movements link with dysfunction in hypothalamic regulation and vegetative control centers.

    • Psychological Manifestations:

      • Sudden euphoria, laughter, singing may mimic terminal lucidity тАФ a phenomenon seen in some dying patients.

    • Pupillary and Reflex Changes:

      • Unresponsive pupils, absent reflexes, and abnormal posture indicate brainstem death.

    • Abnormal Shadow Perception:

      • While not scientifically measurable, this aligns metaphorically with severe disassociation or coma-like states.